E Roma si manuša kotar indijsko than, a lengoro dumutano dživdipasko than si Pendžab, than ko sjeverozapad e Indijako. E Roma mukle piro than angle e milja berša thaj katar kova vakti dživdisaren trujal i lumija. Majbaro numero e Romengo dživdisarol ani Europa. Čačo numero e Romengo phare si te džanolpe, a jekh procena si kaj si đi kol dešuduj milionora. E Roma si majbaro minoriteto ani Europa, a 20 milje dživdisaren ani Crna Gora.
Ande romani istoria sasa disave bare migracie. Angluni si kana počmisarda o iseljavanje katar i Indija angle e milja berša. Disave džangle vaćaren kaj avilo dži ke pobut migracie katar i India. O dujto beri migracia, pendžardi sar o Aresajipe, sasa katar o jugozapad e Azijako ande Europa ke 14. šelberša. O trito migracia sasa katar i Europa ande Amerika ane 19. thaj 20. šelberša, pale ćhindimasko e romane phanlomasko (ropstva) ande i Europa 1856-1864. Disave džangle vaćaren kaj adžive, katar o vahti kana pelo e Berlinsko zido, ćerdol vi jekh bari migracia.
E Roma najlen piro them (država), ama si manuša save isilen butdžangli tradicia thaj kultura. Sar manuša bi pire themesko šelberšenca dživdisarde tuj ćeren bući but zanatenca. Bući sastresa sasa jekh katar majvažno zanatora thaj vaćarolpe kaj kova si e romsgi kultura. Muzika, savi buten dikhen sar glavno džanglipe e romane ulturako, si agja vi phirnipe vi zanato. Angle korkorolengiri romai muzika, e Roma salen thaj vadži silen baro uticaj ande evolucija ko flamenko muzika thaj ćhelipe.
Lumijako đive e Romango si barođive katar o 8. aprilo 1974. berš, kana e Roma angluno drom pe Luijako kongreso e Romengo ande Londono ande decizia te siđaren dromesa dži ko emancipacia thaj polaćhipe. Pe gova Kongreso e Roma linde piri himna thaj piro barjako. Pale e bodli thaj čarjalji bojava isi loli rota savi mothol butberšengo phiripe e Romengo sar migracia. E himna “Đelem, đelem” sila agja vi simbolika, sose đelem pe romani čhib značil đelem, đelem.
But pendžarde Roma nišanćerde piri lumijako umjetnost, džanglipe thaj sporto. E Šaban Bajramoviće ćhuta o magazino Time maškar e deš majlaćhe džez muzičarija ande planeta. Esma Redžepova si čhutini makar e 50 majbare krle ando them. Laći angluni gjili save korkori hramosardala, Čaje Šukarije, ćerdilji selikani gjilji thaj bioficialno himna savore Romengi.
Sode o Čarli Čaplin mukla manušenge? Kava aktoro, phenen, bijando si ande romano karavano ki zapadno Anglijska. Leso dad thaj dajori sesa aktora a o Ser Čarls Spenser Čaplin si ikona pokretno slikenđe. Vi jekh Rom avilo đi ki titula e Britansko vitezesa. Ser Majkl Kejn, dvostruko dobitniko oskaresobijando ande romani familia.
Kaj e Roma si baro narodo si i činjenica kaj silen vi nobelovca. O dr. August Krogh, dansko dobitniko ki Nobelova nagrada, profesoro ande Univerziteto ko Kopenhagen maškar e 1916. i 1945, sale romane darhi. Krogh linda but džangle arakhadipe ki zoofiziologija. Dobitniko si Nobelovo nagradeće ki medicina 1920. godine kaj arakhla sa čerdol regulacija e kapilarenge kana e mišićora ćeren bući, studie save si objavljivime ande leskiri knjiga/lil Anatomija thaj fiziologija kapilarengi (1922).
Čače šel berša katar e Kroghovaći Nobelovo nagrada e Roma vadži marenpe pala lengi socialno inkluzia. E Roma vadži marenpe mamuj e englopaćajpe save pratinen olen ande lenđe droma. Thaj keda god te džan vaćaren o ćaćipe kaj o anav Rom značil manuš.
Gja thaj gja … e manuša đan. https://www.youtube.com/watch?v=E5qTEkiTqxI
